1. Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie – poemat epicki Adama Mickiewicza wydany w dwóch tomach w 1834 w Paryżu przez Aleksandra Jełowickiego. Ta epopeja narodowa (z elementami gawędy szlacheckiej) powstała w latach 1832–1834 w Paryżu. Składa się z dwunastu ksiąg pisanych wierszem, trzynastozgłoskowym aleksandrynem polskim.
Poetycko-malarskie obrazy przyrody Przyroda stanowi scenerię zdarzeń oraz motywuje działania bohaterów, stąd jej znacząca rola. Została ukazana w sposób zmysłowy: można dostrzec jej barwy, ruch, usłyszeć odgłosy, poczuć zapachy. Częstym zabiegiem jest personifikacja elementów natury. Można powiedzieć, że przyroda jest bohaterem tego utworu. Jej zachowanie sprzyja ludziom zadomowionym w Soplicowie. Efektem takiego wspólnego odczuwania jest burza po bitwie z Moskalami, która sprawia, że Soplicowo zostaje odcięte od świata i wiadomości nie wychodzą poza krąg bezpośrednich uczestników zdarzeń. Bohaterowie ukazani są tu w relacji do natury: Sędzia jako gospodarz, Hrabia jako fascynujący się nią romantyk, Tadeusz podziwiający po powrocie do domu tutejsze widoki itp., ale wyjątkowo wyraziście poeta związał z przyrodą Zosię. Jej też przysporzył najwięcej cech pozytywnych, podobnie jak jej otoczeniu. Obrazy przyrody w Panu Tadeuszu są jakby wyjęte z raju, wymarzonego przez realistę. W raju tym równocześnie kwitną kwiaty wiosenne i dojrzewają owoce jesieni. W tym samym czasie fiołki i astry zdobią jakiś idealny sezon, w którym mak mami źrenicę wielością „farb żywych, różowych” i w którym dojrzewa harbuz, żniwiarze kończą żniwo i kosi się trawę [...].5 Ów sielski krajobraz, jaki roztacza poeta przed oczyma czytelnika na początku utworu, wprowadza w rajską krainę szczęśliwych lat dzieciństwa, ukazaną plastycznie, kolorowo i z wszelką różnorodnością kształtów. Mickiewicz jawi się tu jako poeta-malarz, kolorysta posługujący się wielką paletą barw i odcieni, oraz doskonały obserwator form, które stworzyła natura. Pierwszy z takich opisów został opatrzony wyjaśnieniem jego funkcji: Tymczasem przenoś moją duszę utęsknioną Do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych, Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych; (I, 14-40). Duża liczba epitetów, oddających barwy pól, łąk, Niemna, miedzy, grusz itd., wskazuje czytelnikowi, jakie obrazy mocą tęsknoty przywołuje emigrant, pozbawiony możliwości oglądania ich na co dzień. Jest to pogodny, jasny dzień w porze żniw, pełnia lata, w słońcu mienią się wszystkie kolory. Bogata roślinność (uprawy i dzikie zioła) wprowadza w świat idylli: jest to kraina piękna, urodzajna, a więc szczęśliwa. Jest tu las (zieleń), łąka (zieleń), pola obsiane różnymi zbożami (złoto i srebro) oraz gryką (biel), zioła: świerzop (barwa bursztynu) i dzięcielina (gatunek koniczyny koloru bladoróżowego), która panieńskim rumieńcem [...] pała. Pola poprzecinane są miedzami i niebieską wstążką Niemna. Opis ten został przedłużony ukazaniem miejsca, do którego wraca w myślach, po latach, narrator: Śród takich (a więc tak bardzo pięknych) pól przed laty, nad brzegiem ruczaju (I, 23) stał szlachecki dwór, bliski sercu, piękny, zadbany, wtopiony w zieleń drzew. Wrażliwość Mickiewicza na kolory dostrzeżono dosyć wcześnie6, zwrócono również uwagę na wpływ baroku na poetyckie i zarazem kolorystyczne W omawianym fragmencie wiele jest epitetów, ale można tu spotkać porównania (gryka jak śnieg biała, wszystko przepasane jakby wstęgą, miedzą // Zieloną) oraz przenośnie (personifikacja: panieńskim rumieńcem dzięcielina pała, ciche grusze siedzą – I, 15-22). Innym, często przywoływanym przykładem poetyckiego „malarstwa” w epopei Mickiewicza jest opis warzywnika, ukazujący nie tylko barwy, ale i kształty (nagromadzenie środków poetyckich, zwłaszcza personifikacji). Warto tu wspomnieć o fragmencie ukazującym dziewicze ostępy puszczy – królestwa zwierząt, w którym na człowieka czyha niebezpieczeństwo (matecznik, spotkanie z niedźwiedziem) oraz malarskich wizjach chmur, mgły (romantyczny obraz ruin zamku w miękkiej otoczce mgły) i – oczywiście – wschodu i zachodu słońca, roztaczającego po niebie wieczorną zorzę i znikającego za borem. Poza zadaniem przywoływania w pamięci pięknych, sielankowych obrazów stron ojczystych opisy pełnią również istotną funkcję na płaszczyźnie samego dzieła: pokazują gospodarność i dobrobyt Soplicy, stanowią tło dla bohaterów (np. Zosia w białej sukience wśród zieleni spokój, pogoda ducha, łagodność i życzliwość postaci), pozwalają odebrać to miejsce jako jedyne na świecie, gdzie natura zgromadziła wszystko, co potrzebne człowiekowi do życia (lasy, łąki, rzeka, pagórkowate, malownicze ukształtowanie terenu itp.) i pozwala bez ograniczeń korzystać ze swej szczodrobliwości. Wtopienie się bohaterów w porządek biologiczny otoczenia daje poczucie harmonii, wewnętrznego ładu i szczęścia. Ci, którzy nie są w stanie dostrzec uroków rodzimego pejzażu (np. Telimena), nękani są niepokojem, poszukują szczęścia jakby na siłę, nie umiejąc pogodzić się z własną naturą i wiekiem.
To popularna i lubiana forma szlacheckiej rozrywki. Polowanie odbywa się według ściśle określonych zasad, ma formę rytuału. Wybiera się osobę, która koordynuje działania (w „Panu Tadeuszu” jest nią Wojski) . Polowanie trwa od wschodu słońca aż do końca dnia. Im grubszy zwierz, tym polowanie ma większe znaczenie.
PAN TADEUSZCZYLI OSTATNI ZAJAZD NA SZLACHECKA Z R. 1811 I 1812,WE DWUNASTU KSIĘGACH WIERSZEM. KSIĘGA PIERWSZA GOSPODARSTWO Treść: Powrót panicza - Spotkanie się najpierwsze w pokoiku, drugie u stołu - Ważna Sędziego nauka o grzeczności - Podkomorzego uwagi polityczne nad modami - Początek sporu o Kusego i Sokoła - Żale Wojskiego - Ostatni Woźny Trybunału - Rzut oka na ówczesny stan polityczny Litwy i Europy. Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie. Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie. Panno Święta, co jasnej bronisz Częstochowy I w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem! Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem (Gdy od płaczącej matki pod Twoją opiekę Ofiarowany, martwą podniosłem powiekę I zaraz mogłem pieszo do Twych świątyń progu Iść za wrócone życie podziękować Bogu), Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono. Tymczasem przenoś moję duszę utęsknioną Do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych, Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych; Do tych pól malowanych zbożem rozmaitem, Wyzłacanych pszenicą, posrebrzanych żytem; Gdzie bursztynowy świerzop, gryka jak śnieg biała, Gdzie panieńskim rumieńcem dzięcielina pała, A wszystko przepasane, jakby wstęgą, miedzą Zieloną, na niej z rzadka ciche grusze siedzą. Śród takich pól przed laty, nad brzegiem ruczaju, Na pagórku niewielkim, we brzozowym gaju, Stał dwór szlachecki, z drzewa, lecz podmurowany; Świeciły się z daleka pobielane ściany, Tym bielsze, że odbite od ciemnej zieleni Topoli, co go bronią od wiatrów jesieni. Dóm mieszkalny niewielki,
Panienki za wysmukłym gonią b o r o w i k i e m , Którego pieśń nazywa grzybów półkownikiem. 21Adam Mickiewicz w "Panu Tadeuszu" opisał piękno puszczy litewskiej. Wspomina historię ojczyzny, ogromnych połaci lasów, które dawały odpoczynek, pożywienie królowi i mieszkańcom Litwy. Przypomina sobie kraj lat dziecinnych, gdzie
CHOŁODZIEC - a właściwie chołodziec litewski. W "Panu Tadeuszu" pojawia się w pierwszej księdze w wersie 307 podczas przyjęcia w zamku, "dziedzictwie starożytnej rodziny Horeszków". Serwowany jest zaraz po (danej mężczyznom) wódce (oczywiście jeszcze wcześniej należało odmówić pacierz po łacinie!). Jak wyjaśnia Stanisław Pigoń, chołodziec to białoruska forma chłodnika, czyli "popularnej potrawy ulubionej na Litwie w porze letniej, z młodych liści burakowych, ogórków, jaj, szynek rakowych i zimnej śmietany". W Małopolsce serwowany więc raczej sporadycznie. G**RZECZNOŚĆ -**przypominamy tutaj za Wiesławem Borysiem, że dawnej grzeczny to był ktoś "k rzeczy", czyli "będący do rzeczy, odpowiedni, należyty, stosowny", a także "pełen zalet". Sławny wykład na temat nie tylko słowa, ale zjawiska w poemacie daje oczywiście Sędzia (w. 396 - 408). "Grzeczność" - jedno ze słów-kluczy, niemal wytrychów (zwłaszcza w szkole) często wykorzystywanych do interpretowania "Pana Tadeusza" - wydaje się dziś pojęciem ze wszech miar -**prof. Bogusław Dopart zwraca uwagę, że "Pan Tadeusz" to w zasadzie poemat bez kobiet, a główni bohaterowie poematu to w przygniatającej liczbie mężczyźni. Bo i faktycznie, w porównaniu z rozbudowanym pejzażem męskich charakterów, kobiety w poemacie są milczącym tłem. Cóż z tego na przykład, że "Podkomorzy już zjechał z żoną i córkami", skoro ani ta żona, ani córki żadnej roli nie odegrają. Nawet Zosia jest bohaterką migotliwą. Co innego oczywiście -**roślina-zagadka, która pojawia się zaraz na początku poematu we fragmencie "Gdzie bursztynowy świerzop, gryka jak śnieg biała". Pigoń odrzuca teorię, zgodnie z którą mogłaby to być "świerzepa", czyli chwast żółto kwitnący. Badacz przychyla się do zdania, że poeta mógł utworzyć nazwę sztucznie i że chodzi tak naprawdę o rzepak, "ten mianowicie, z którego nasion wytłaczało się olej, podówczas szeroko używany do lamp". Skoro Pigoń się waha, to my tym - kobieta. Jak piszą badacze, bardziej rozpowszechnionym w XVII i XVIII w. było imię "Celimena" i odnosiło się do elegantki i dystyngowanej damy modnej. W "Panu Tadeuszu" bywa z tym różnie. Nawet sam Pigoń w komentarzach zauważa celnie, że imienia Telimena na pewno nie nadano na chrzcie, bo "takiej świętej nie ma". Co prawda, to prawda. Z**EPSUCIE - sprawa, jeśli o "Pana Tadeusza" idzie, dość kontrowersyjna. Sam Mickiewicz pisał w objaśnieniach, że "Zepsucie publicznych obyczajów Rzeczypospolitej namnożyło zajazdów, które ciągle mieszały spokojność Litwy", co można odczytywać zarówno w odniesieniu do "zajazdów" jako takich, jak i w ogóle do "publicznych obyczajów Rzeczypospolitej". Niektórzy nie chcą wierzyć, że "Pan Tadeusz" to poemat o zepsuciu, powołując się na sielankową atmosferę utworu. Stoimy na stanowisku, że jedno drugiego nie MARCIN WILK Gdzie bursztynowy świerzop, gryka jak śnieg biała. Gdzie panieńskim rumieńcem dzięcielina pała…" Kolejne sceny pogłębiają ten obraz, tytułowy bohater czuje to samo, zwiedził trochę świata, jednak nie ma wątpliwości, ze jego ojczyzna jest najpiękniejszym miejscem na ziemni i to właśnie tu postanawia wieść dalsze życie. Klasy IV-VI Lekcje muzealne dla klas IV – VI szkoły podstawowej Lekcje muzealne przybliżają dzieciom świat bohaterów Pana Tadeusza, polską tradycję i obyczajowość, a także współczesną historię Polski. Temat i sposób prowadzenia zajęć dostosowany jest do wieku odbiorców i ich potrzeb, a dodatkowym urozmaiceniem są multimedia i rekwizyty znajdujące się na ekspozycji muzealnej i w przestrzeni edukacyjnej. Gryka jak śnieg biała i szlachecka mucha. O przyrodzie w Panu Tadeuszu (()) Uczeń orientuje się w otaczającej go przestrzeni przyrodniczej i kulturowej. Rośliny i zwierzęta w Panu Tadeuszu to niezwykle ważny motyw, w poemacie znajdujemy barwne opisy litewskiej przyrody – dla młodego odbiorcy jest to ta warstwa epopei, którą łatwo sobie wyobrazić i zrozumieć. Dzieci w czasie zajęć poznają krajobraz nadniemeński i rośliny tam rosnące, a także sprawdzą, jakie zioła uprawiano we dworach, jakie grzyby zbierano w litewskich lasach i jakie żyły tam zwierzęta. Podczas zajęć uczestnicy: dowiedzą się, gdzie i w jakim krajobrazie rozgrywa się Pan Tadeusz; odszyfrują staropolskie nazwy roślin; posłuchają o zwierzętach, jakie żyły w nadniemeńskich lasach; poznają barwny opis grzybobrania z Pana Tadeusza, nazwy grzybów i ich zastosowanie; stworzą własny zielnik. Kontusze i figatele. Życie w dawnej Polsce (()) W rozwoju społecznym bardzo ważne jest kształtowanie postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu. W czasie zajęć dzieci poznają specyfikę życia w dawnej Polsce, obowiązujące zasady, obyczaje i tradycje. Będą mogły obejrzeć stroje znajdujące się na wystawie, sprawdzić, co jadano w szlacheckim dworku, jak świętowano i spędzano czas wolny. Podczas zajęć uczestnicy: dowiedzą się, jak ubierali się polski szlachcic i szlachcianka; poznają różnice między tym, jak jadamy dziś, a jak jadano w XIX wieku w szlacheckim dworku; zapoznają się z zasadami dobrego wychowania obowiązującymi w dawnej Polsce; będą mogli przymierzyć strój z epoki. Od skryptorium do Worda. Tajemnice rękopisu Uczeń (…) zbiera z różnych źródeł informacje o zasługach dla kultury polskiej: (…) Adama Mickiewicza (…); (…) w kontakcie z dziełami kultury kształtuje hierarchię wartości, swoją wrażliwość, gust estetyczny, poczucie własnej tożsamości i postawę patriotyczną. Skąd w naszym Muzeum wziął się rękopis Pana Tadeusza? Jakie były jego dzieje? Jakie kryje tajemnice? Dlaczego kiedyś piękne, odręczne pismo było tak ważne? Dzieci będą mogły sprawdzić, jak pisał Adam Mickiewicz, dowiedzą się też, czym i na jakim materiale kiedyś pisano, a następnie wezmą udział w lekcji kaligrafii! Podczas zajęć uczestnicy: poznają historię rękopisu Pana Tadeusza i jego znaczenie dla Polaków; usłyszą najciekawsze fakty z życia Adama Mickiewicza; dowiedzą się, jakie były dawne materiały piśmiennicze; spróbują swoich sił w kaligrafii. Pierwsi w Europie. O Konstytucji 3 maja Uczeń (…) wyjaśnia, w czym wyraża się demokratyczny charakter państwa polskiego, używając pojęć: wolne wybory, wolność słowa, wolne media, konstytucja. Uczeń (…) podaje przykłady naprawy państwa polskiego za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, z uwzględnieniem Konstytucji 3 maja. Konstytucja to najważniejszy państwowy dokument, akt prawny określający system działania państwa. Pierwszą konstytucję opracowano w Stanach Zjednoczonych, drugą była Konstytucja 3 maja. W czasie zajęć porozmawiamy o tym, co znalazło się w Konstytucji 3 maja, dlaczego była tak ważna i przyjrzymy się temu dokumentowi na wystawie. Podczas zajęć uczestnicy: dowiedzą się, co to jest konstytucja, czyli ustawa zasadnicza; usłyszą o najważniejszych ustaleniach zwartych w Konstytucji 3 maja; poznają postać króla Stanisława Augusta Poniatowskiego; sprawdzą, jak wygląda dziś Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej; uchwalą własną ustawę zasadniczą. Szpiegowskie przygody Jana Nowaka-Jeziorańskiego Uczeń (…) omawia formy oporu społeczeństwa wobec okupantów. Druga wojna światowa to czas dramatyczny, a ludzie, którzy walczyli z okupantem, są bohaterami. Jednym z nich jest Jan Nowak-Jeziorański – „Kurier z Warszawy”, który, narażając życie, uciekając się do iście szpiegowskich sposobów, przemycał informacje z okupowanej Polski. Dowiemy się, dlaczego udawał robotnika portowego, jak długo płynął w luku węglowym i gdzie ukrywał tajne materiały. Podczas zajęć uczestnicy: dowiedzą się, kim był Jan Nowak-Jeziorański; usłyszą, czym była Armia Krajowa i na czym polegała działalność „Kuriera z Warszawy” w czasie wojny; poznają szczegóły jego tajnych podróży; sami zabawią się w szpiegów. Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. O Władysławie Bartoszewskim Uczeń (…) charakteryzuje życie ludności na okupowanych terytoriach Polski, z uwzględnieniem losów ludności żydowskiej. (…) kształtowanie u uczniów (…) wrażliwości społecznej: uczeń dostrzega przejawy niesprawiedliwości i reaguje na nie. Druga wojna światowa to wielki dramat Europy i europejskich Żydów, w Polsce było ich przed wojną 3 miliony, większość zginęła. Byli jednak ludzie tacy jak Władysław Bartoszewski, którzy narażali własne życie, by pomagać polskim Żydom. W czasie zajęć dzieci dowiedzą się, jak pomagano w okupowanej Polsce, czym była Żegota i dlaczego działalność Władysława Bartoszewskiego okazała się tak istotna. Podczas zajęć uczestnicy: poznają postać Władysława Bartoszewskiego i usłyszą ciekawostki z jego życia; usłyszą, czym był Holocaust; będą wiedziały, jak ratowano Żydów w okupowanej Polsce i czym była Żegota; dowiedzą się, czym jest odznaczenie Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Lekcje w sali kinowej: Władysław Bartoszewski – portret filmowy (dla klas IV–VI oraz liceum i gimnazjum) Jan Nowak-Jeziorański – portret filmowy (dla klas IV–VI oraz liceum i gimnazjum) Trafił, a wraz z nim legenda Napoleona, oraz historia napoleońskiej przygody Polaków- w "Panu Tadeuszu" pojawiają się autentyczne postacie- w tym przyjaciel autora- legionista. Oto jedne z moich ulubionych fragmentów: Takie były zabawy, spory w one lata. śród cichej wsi litewskiej, kiedy reszta świata. bella2312 Tymczasem przenoś moją duszę utęsknionąDo tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych,Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych;Do tych pól malowanych zbożem rozmaitem,Wyzłacanych pszenicą, posrebrzanych żytem;Gdzie bursztynowy świerzop, gryka jak śnieg biała,Gdzie panieńskim rumieńcem dzięcielina pała,A wszystko przepasane jakby wstęgą, miedząZieloną, na niej z rzadka ciche grusze żyto, świerzop, gryka, dzięcielina, grusza…W tej zielonej, pachnącej i gęstejkrzewinie,Koło domu, jest pewny przytułekzwierzyniei ludziom. Nieraz zając zdybanyw kapuścieskacze skryć się w konopiachbezpieczniej niż w chruście,bo go dla gęstwy ziela ani chartnie zgoni,ani ogar wywietrzy dla zbyt było w bród. Chłopcy biorą krasnolice,Tyle w pieśniach litewskich sławione lisice,Co są godłem panieństwa: bo czerw ich nie zjada,I dziwna, żaden owad na nich nie za wysmukłym gonią borowikiem,Którego pieśń nazywa grzybów dybią na rydza; ten wzrostem skromniejszyI mniej sławny w piosenkach, za to najsmaczniejszy,Czy świeży, czy solony, czy jesiennej pory,Czy zimą. Ale Wojski zbierał pospólstwo grzybów, pogardzone w brakuDla szkodliwości albo niedobrego smaku,Lecz nie są bez użytku: one zwierza pasąI gniazdem są owadów i gajów zielonym obrusie łąk, jako szeregiNaczyń stołowych sterczą: tu z krągłymi brzegiSurojadki srebrzyste, żółte i czerwone,Niby czareczki różnym winem napełnione;Koźlak, jak przewrócone kubka dno wypukłe,Lejki, jako szampańskie kieliszki wysmukłe,Bielaki krągłe, białe, szerokie i płaskie,Jakby mlekiem nalane filiżanki saskie,I kulista, czarniawym pyłkiem napełnionaPurchawka, jak pieprzniczka; zaś innych imiona,Znane tylko w zajęczym lub wilczym języku,Od ludzi nieochrzczone; a jest ich bez zielone przy drogach wierzby i topole,Co pierwej, jako płaczki przy grobowym dole,Biły czołem, długimi kręciły ramiony,Rozpuszczając na wiatry warkocz posrebrzony,Teraz jak martwe, z niemej wyrazem żałoby,Stoją na kształt posągów sypilskiej osina drżąca, wstrząsa liście każdym przykopieStoją jakby na straży w szeregach konopie,Cyprysy jarzyn;licze na naj :{Jak przedstawiony jest motyw tańca w "Panu Tadeuszu" Adama Mickiewicza, a jak - w dramacie "Wesele" Stanisława… Natychmiastowa odpowiedź na … MUFI123 MUFI123
.jak śnieg biała w panu tadeuszu
